| Theo cổ thư, ngay từ năm 801 sau công nguyên, các nhà sư Nhật Bản tu hành tại chùa Quốc Thanh, Thiên Đài, Chiết Giang, Trung Quốc, đã mang hạt giống chè gieo trồng ở Hạ Huyền - Shiga Ken. Kể từ đó cây chè mới được nhân trồng và sử dụng ra ngoài lãnh thổ Trung Hoa. |
2. Sự lan truyền cây chè trên thế giới và ở Việt Nam.
2.1. Phát triển chè thế giới:
Theo cổ thư, ngay từ năm 801 sau công nguyên, các nhà sư Nhật Bản tu hành tại chùa Quốc Thanh, Thiên Đài, Chiết Giang, Trung Quốc, đã mang hạt giống chè gieo trồng ở Hạ Huyền - Shiga Ken. Từ đó Nhật Bản phát triển nhanh chóng thành nước xuất khẩu chè.
Đến năm 828 sau công nguyên, Triều Tiên bắt đầu có chè.
Việt Nam, Myanma và Lào, người dân đã trồng và chế biến chè từ xa xưa. Sự phát triển chè quy mô lớn ở Việt Nam chỉ bắt đầu từ năm 1918 khi thành lập Trạm nghiên cứu nông lâm Phú Thọ (Phú Hộ). Myanma năm 1919 mới có cơ sở nghiên cứu chế biến chè đen.
Sau thế kỷ 17, chè truyền bá nhanh hơn bằng “con đường chè” trên đất liền và trên biển. Thầy thuốc Andreas Cleyer người Đức, đã nhập hạt chè lần đầu năm 1654, để trồng tại Java và Sumatra của Indonesia. Năm 1780 Công ty Đông Ấn Độ của nước Anh đã nhập giống chè từ Trung Quốc để trồng tại Ấn Độ và Bangladesh.
Ngay từ thế kỷ 18 Sri Lanka đã nhập hạt chè Trung Quốc để trồng thử tại vươn bách thảo Peredenia. Sau khi các đồn điền cà phê đã bị bệnh gỉ sắt xoá sổ, nên mới chuyển sang trồng chè mạnh mẽ với quy mô rất lớn.
Năm 1833, nước Nga Sa Hoàng đã nhập cây chè con từ Trung Quốc về trồng tại Crưm, bờ biển Đen; rồi ở Grudia, Azecbaizan, Krasnodar.
Malaixia, năm 1914 nhập giống Trung Quốc trồng tại Kuala Lampur.
Trong những năm 20 của thế kỷ 19, người Anh đã lần lượt đầu tư trồng chè tại Châu Phi, ở Malavi, Kênia, Uganđa, Tanzania.
Những năm 1950, Mali, Ghinê, Pakistan trồng và chế biến chè.
Chè Nam Mỹ, Nhật Bản trồng cuối thế kỷ 19 tại Coriantes, Tucuman.
Australia, năm 1940 bắt đầu nhập giống của Trung Quốc và Nhật Bản trồng ở Queensland, đảo Tasmania (Australia) và Nelson (Niu Dilân).
Đến nay cây chè đã được phân bố từ 33o Vĩ tuyến Nam (Miosiones, Argentina) đến 49o Vĩ tuyến Bắc (Sochi Krasnodar, Nga).
2.2. Điều kiện tự nhiên các vùng sản xuất chè trên thế giới:
Vùng nguyên sản cây chè là vành đai Á Nhiệt đới, có đặc điểm nhiệt độ ôn hoà, khí hậu ẩm ướt. Các vùng chè trên thế giới đều nằm trong vùng khí hậu Á Nhiệt đới và Nhiệt đới, từ 330 vĩ Nam đến 490 vĩ Bắc.
Các vùng chè giữa 160 vĩ Nam đến 200 vĩ Bắc là thích hợp nhất; cây chè sinh trưởng quanh năm mà không có thời kỳ ngủ nghỉ rõ rệt. Tại các vùng chè trên 200 vĩ Bắc, trong chu kỳ sinh trưởng cây chè có thời kỳ ngủ nghỉ rõ rệt.
2.3. Phân bố và hiện trạng các vùng chè thế giới:
Vùng biên khu Kratxnôda Liên Xô trên núi Sôchi là khu vực chè ở vĩ tuyến Bắc cao nhất bắc bán cầu ; vùng chè của Achentina là khu vực chè ở vĩ Nam thấp nhất nam bán cầu; vùng chè tập trung nhất là ở giữa 6 - 220 vĩ Bắc. Đến nay trên thế giới đã có 59 nước trồng chè ở các quy mô sản xuất khác nhau, phân bố ở khắp 5 châu.
Châu Á 20 nước: Trung Quốc, Ấn Độ, Sri Lanka, Đài Loan, Indonesia, Nhật Bản, Thổ Nhĩ Kỳ, Bangladesh, Iran, Myanma, Nepal, Việt Nam, Thái Lan, Lào, Malaysia, Nêpan, Philipin, Triều Tiên, Apganistan, Pakistan.
Châu Phi 21 nước: Kênia, Malavi, Uganđa, Tanzania, Môzambich, Ruanda, Mali, Ghinê, Môrixơ, Nam Phi, Ai Cập, Cônggô (Zaia), Camêrun, đảo Rêuyniông, Tchat, Rôđêzia, Abitxini, Burunđi, Marốc, Angiêri, và Zimbabuê.
Châu Mỹ 12 nước: Achentina, Braxin, Pêru, Côlômbia, Êcuađo, Guatêmala, Paraguay, Hamaica, Mêhicô, Bôlivia, Guyana.
Châu Đại dương 3 nước: Papua Tân Ghinê, Fiji và Australia.
Châu Âu 3 nước: Grudia, Azerbhaijan và Nga.
Sản lượng chè Châu Á từ trước đến nay chiếm 80% sản lượng thế giới.
Theo số liệu Uỷ ban chè thế giới (ITC) những năm cuối Thế kỷ 20 đã có trên một nửa dân số thế giới uống chè, gần 60 nước sản xuất chè chính trên thế giới. Qua 10 năm từ 2000 đến 2009:
- Diện tích chè thu hoạch tăng từ 2.689.144 ha lên 3.275.606 ha (tăng 21,8%);
- Tổng sản lượng tăng từ 2.948.250 tấn lên 3.794.964 tấn (tăng 28,7%); trong đó, sản lượng chè xuất khẩu tăng từ 1.257.489 tấn lên 1.549.435 tấn (tăng 23,2%).
Hiện có tới 140 nước nhập khẩu chè cho tiêu dùng, trong đó Châu Âu – 31, Châu Mỹ – 20, Châu Phi – 47, Châu Á - 35, Châu Đại Dương – 4, còn lại là một số vùng lãnh thổ khác.
(TS. Chu Xuân Ái – Sư tầm và biên soạn) |
|
|