Cho đến nay vùng nguyên sản cây chè được thống nhất gồm vùng núi rộng lớn của dãy Hymalya với triền phía Đông là Đông Nam Trung Quốc, sang phía Nam – Tây Nam là Bắc Việt Nam, Lào, Thái Lan, Miến Điện và phía Tây là vùng Đông Bắc Ấn Độ, nằm từ 95o đến 120o kinh tuyến Đông, từ 11o đến 29o vĩ tuyến Bắc.
|
Sơ lược lịch sử chè thế giới.
Nghiên cứu về nguồn gốc cây trồng, các nhà bác học Nga N.I. Vavilov (1935) đã xác định 08 trung tâm, P.M.Jukovxki (1969) đã đề nghị thêm 04 trung tâm phát sinh và tất cả có 12 trung tâm gen.
Cây chè được xác định có nguồn gốc phát sinh từ trung tâm Trung – Ấn (Indo – China). Đây là trung tâm phát sinh cây trồng đầu tiên và lớn nhất của thế giới.Tập trung ở đây có hơn 140 loài cây trồng khác nhau.
Cho đến nay vùng nguyên sản cây chè được thống nhất gồm vùng núi rộng lớn của dãy Hymalya với triền phía Đông là Đông Nam Trung Quốc, sang phía Nam – Tây Nam là Bắc Việt Nam, Lào, Thái Lan, Miến Điện và phía Tây là vùng Đông Bắc Ấn Độ, nằm từ 95o đến 120o kinh tuyến Đông, từ 11o đến 29o vĩ tuyến Bắc. Theo A. Asimov (1978), nhà tự nhiên học người Thuỵ Điển Carl Von Linne (1701 – 1778), người được xem là “Ông Tổ” của hệ thống phân loại hiện đại, đã đặt tên cho cây chè vào năm 1753 với tên Thea sinensis. Trong tên đó: “Thea” là tên loại thực vật, “sinensis” ông muốn nêu xuất xứ từ Trung Quốc. Ông cũng phân thành hai thứ chè Thea bohea (chè đen) và Thea viridis (chè xanh). Qua hơn 20 lần đổi tên, nay cây chè được gọi tên khoa học là Camellia sinensis (L.). O. Kuntze (theo cách gọi của O.Kuntze năm 1956).
Theo hệ thống phân loại hiện đại cây chè thuộc loài sinensis, chi Chè (Camellia), họ Chè (Theaceae), bộ Chè (Theales), lớp hai lá mầm (Dicotyledonae), ngành Hạt kín (Angiospermae).
Sự phát hiện cây chè và sử dụng chè được xác định đầu tiên ở tỉnh Tứ Xuyên Trung Quốc 2.700 năm trước Công nguyên, đến nay đã gần 5.000 năm. Sau đó chè được nhân trồng lan rộng theo lưu vực sông Dương Tử. Mãi đến đầu Thế kỷ thứ Chín sau Công nguyên cây chè mới được nhân trồng và sử dụng ra ngoài lãnh thổ Trung Quốc. Đầu tiên, vào năm 805 các nhà sư người Nhật Bản tu hành đạo phật tại chùa Quốc Thanh trên núi Thiên Đài, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc đã mang hạt giống chè gieo trồng ở Hạ Huyền (Shiga Ken), sau đó phổ biến đến các tỉnh miền trung và nam Nhật Bản, hình thành nên vùng sản xuất chè ở 40o – 41o Vĩ tuyến Bắc.
Chè được trồng lần đầu tiên ở Triều Tiên trên núi Kim La Đạo Trí Dị Sơn thời vua Tân La Hưng Đức, năm 828 có phẩm chè. Thế kỷ XVII chè được truyền bá theo “con đường chè” cả trên đất liền và trên biển. Thày thuốc người Đức Andrees Cleyer đã nhập hạt chè từ Trung Quốc trồng tại Java và Sumatra Indonesia vào năm 1654. Năm 1780 Công ty Đông Ấn của Anh nhập giống chè Trung Quốc trồng tại Ấn Độ, Bangladesh. Thế kỷ XVII người Hà Lan nhập hạt chè trồng thử không thành công, sau đến 1824, lại nhập hạt giống Trung Quốc trồng thành công ở Sri Lanka. Năm 1833 thời Nga Sa Hoàng nhập cây chè con trồng đầu tiên ở Crưm trên bờ biển Đen. Năm 1914, Hoa kiều nhập giống chè từ Trung Quốc trồng tại công viên Cát Long Pha Bích Malaysia, sau đó do người Anh kinh doanh. Những năm 20 của Thế kỷ XIX người Anh lần lượt đầu tư trồng chè mới tại các nước Châu Phi. Cuối Thế kỷ XIX người Nhật Bản nhân trồng chè và xây dựng cơ sở sản xuất ở Nam Mỹ. Châu Đại Dương nhập giống chè từ Trung Quốc trồng ở đảo Tasmania năm 1940. Những năm 50 của Thế kỷ XX Trung Quốc viện trợ và cử chuyên gia giúp đỡ một loạt nước Châu Á, Châu Phi phát triển chè.
Đến nay cây chè đã được phân bố từ 33o Vĩ tuyến Nam (Miosiones, Argentina) đến 49o Vĩ tuyến Bắc (Sochi Krasnodar, Nga). Vùng chè thích hợp nhất từ 16o Vĩ tuyến Nam đến 20o Vĩ tuyến Bắc, tập trung nhất từ 6o – 22o Vĩ tuyến Bắc.
TS. CHU XUÂN ÁI
|
|
|